Jaar van de eikelmuis 2022
Onderzoek naar de leefwijze van de zeldzame Zuid-Limburgse eikelmuis!
GaiaZOO is er trots op dat wij een belangrijke rol kunnen spelen in het behoud van de eikelmuis. Tijdens het Jaar van de Eikelmuis 2022 zamelden we veel geld in om het leefgebied van de eikelmuis te verbeteren.
Waarom?
In de jaren ‘50 kwam de eikelmuis algemeen voor in vijftien Zuid-Limburgse bossen. Maar sinds 2006 is de eikelmuis ‘ernstig bedreigd’. Nu zijn er nog maar twee bossen met eikelmuizen over. Om de eikelmuis in Nederland te beschermen is een provinciaal eikelmuisbeschermingsplan opgesteld.
Niet alleen in Zuid-Limburg, maar in een groot deel van Europa gaat het slecht met de eikelmuis.
Wat?
Sinds 2017 worden in GaiaZOO achter de schermen jaarlijks zo’n 50 eikelmuizen geboren. Deze zetten we samen met natuurorganisaties uit in de Limburgse bossen. We bieden ze speciale nestkasten om in te slapen en hun jongen groot te brengen.
In de ZOO vertellen we iedereen hoe zeldzaam de eikelmuis is.
Hoe?
In 2022 deed de Zoogdiervereniging onderzoek naar de leefwijze
van eikelmuizen. Wat blijkt: ze houden van weelderige bossen met open plekken. Daar groeien struiken met bessen, noten en insecten.
Gaia Nature Fund steunde dit onderzoek met € 25.000,-.
Fok en uitzet
Geboren om wild te zijn
Sinds 2017 leven er eikelmuizen in GaiaZOO. Ze kwamen uit de schuurtjes van een oud moestuinen complex in Rijswijk, ver weg van hun natuurlijke verspreidingsgebied. De Zoogdiervereniging vroeg GaiaZOO om deze dieren op te vangen. Wij zijn ervan overtuigd dat de eikelmuis thuishoort in de Zuid-Limburgse bossen en daarom doen we graag wat we kunnen om deze soort te behouden.
De eikelmuizen planten zich goed voort in GaiaZOO. Jaarlijks worden zo’n 50 dieren geboren. Sinds 2018 zetten we deze eikelmuizen uit op de Bemelerberg, waar in het verleden ook eikelmuizen leefden. Dit is een belangrijk onderdeel van het soortbeschermingsplan voor deze ernstig bedreigde slaapmuis. Het aantal eikelmuizen in dit gebied groeit nu gestaag. Niet alleen door de uitzet, maar ook dankzij natuurlijke voortplanting!
De eikelmuizen in GaiaZOO leven achter de schermen, zodat ze zo min mogelijk in aanraking komen met mensen. Ze verblijven in natuurlijk ingerichte volières, waar ze ook zelf op zoek kunnen naar bramen, kevers en spinnen om te eten. Dat vergroot hun kansen om zichzelf na uitzet ook in de natuur te redden.
De eikelmuis leeft binnen Nederland nog maar in twee bossen. De oorspronkelijke populatie leeft in het Savelsbos. De dieren die in GaiaZOO geboren zijn leven op de Bemelerberg.
Onderzoek
Eikelmuizen met zenders
Tot voor kort wisten we niet precies hoe eikelmuizen leefden. Deze kennis is echter heel waardevol om hen op de juiste manier te kunnen beschermen. Daarom steunde het Gaia Nature Fund een belangrijk deel van het onderzoek van de Zoogdier vereniging. Ook de natuurbehoud stichtingen van Dierenpark Amersfoort en Artis droegen bij.
In 2022 hebben onderzoekers diverse eikelmuizen nauwgezet gevolgd. Dat deden ze dankzij een lichte GPS-zender die in een halsbandje verwerkt is. Om de werking van de zenders te testen en te zorgen dat de eikelmuizen er geen last van hebben, werden ter voorbereiding enkele eikelmuizen in GaiaZOO voorzien van zo’n zenderbandje.
Uitkomsten onderzoek
De onderzoekers hebben gedurende zes maanden alle bewegingen van de eikelmuizen gevolgd. Zo kwamen ze erachter dat nestkasten, boomholten en dicht struikgewas in het voorjaar belangrijke slaapplaatsen zijn. Gemiddeld hebben eikelmuizen een leefgebied van bijna twee hectare en gebruiken ze vijf verschillende plaatsen om overdag te slapen. Maar er zijn ook uitschieters: sommige eikelmuizen komen nauwelijks van hun plek en anderen bestrijken meerdere bosjes.
Bosranden en grote open plekken (door omgevallen bomen) zijn favoriet. Op deze open plekken valt meer licht op de bodem, waar een ondoordringbare wildernis van struiken ontstaat. Daarin zijn horizontale verbindingen waar eikelmuizen zich graag in bewegen. Vooral als daar rijpe vruchten groeien. Het onderzoek laat ook zien dat kale, verticale boomstammen niet zo in trek zijn. Dood hout en rommelige hoekjes daarentegen zijn wel interessant; vanwege de insecten die daar inleven.
Leefgebied verbeteren
Struiken helpen!
Dankzij deze nieuwe inzichten kunnen we het bestaande leefgebied van de eikelmuis nóg beter inrichten. Eikelmuiscoördinator Anke Brouns gaat de komende jaren heel veel (vruchtdragende) struiken op strategische plaatsen in het leefgebied aanplanten.
Het geld dat hiervoor nodig is, werd mede mogelijk gemaakt door de inzamelingsactie in GaiaZOO in 2022, het Jaar van de Eikelmuis. Via diverse activiteiten hebben we maar liefst € 15.387,- ingezameld!!
Nestkasten vervangen boomholtes
Van nature maken eikelmuizen hun nest in holtes van oude bomen. Maar die zijn op veel plekken verdwenen. Daarom kopen we met een deel van de opbrengsten van het Jaar van de Eikelmuis tientallen nestkasten. Daarin kunnen eikelmuizen veilig en beschut slapen en hun jongen grootbrengen.
Verbindingen maken
Uitbreiding van het leefgebied van de eikelmuis is voor hun toekomst ook belangrijk. Daarvoor is een beboste verbindingsstrook nodig tussen de Bemelerberg en het Savelsbos, de twee gebieden waar nu nog eikelmuizen leven. Dat is erg belangrijk om de populatie genetisch gezond te houden. Aanleg van houtwallen, holle wegen met dichte begroeiing, graften, hagen en boomgaarden in agrarisch gebied kunnen hierbij helpen. Ook daar richt eikelmuiscoördinator Anke zich de komende jaren op.
Het is nog een lange weg voordat de toekomst van de eikelmuis in Zuid-Limburg zeker is gesteld. Maar het succes van het Jaar van de Eikelmuis laat zien dat de Limburgers hun iconische slaapmuis in hun harten hebben gesloten. We vertrouwen erop dat we dit bijzondere dier met vereende krachten kunnen behouden voor Zuid-Limburg.
